NO TE RINDAS = AMA PISIPAYCHU

 

Atuqchamanta kayrachamantawan

 

Huk wayqum kayqa, kay wayqupim huk yarqan kan.

Chay wayqupitaqmi huk Atuq yachan, yarqapiñataqmi Kayra yachan.

Karrrr, karrrr, karrrr nispa, Atuqpa qipanpiraq, ñawpaqninpiraq, ichuqninpiraq, alliqninpiraq Kayra takisqa.

¿Imanasqataq qatiykachawankichik? ¿Imanasqataq llumpayta qapariykachankichik?

¿Imanasqataq hawka kakunayta mana munankichickchu? – nispa Atuq qapariykachasqa.

Karrrr, karrrr, karrrr nispa, Atuqpa qipanpiraq, ñawpaqninpiraq, ichuqninpiraq, alliqninpiraq Kayra takisqa.

¡Yaw Kayracha! Kallpamusunchik. Ñuqa atiparquspayqa kaypi kasaq, qam atiparquwaptiykiqa ñuqa ripukusaq, ¿allinchu? – nispa Atuq nisqa.

- Allinmi, ñuqa yakunta kallpasaq, qamñataq yarqapa patanta, chay hina kaptinqa ¿haykapitaq kallpasunchik? – nispa Kayra tapukusqa.

- Kimsa punchaw ukuta kallpasunchik – nispa Atuq kutichisqa.

- Karrrr, karrrr, karrrr nispa, Atuqpa qipanpiraq, ñawpaqninpiraq, ichuqninpiraq, alliqninpiraq Kayra takisqa.

Qapariykachanakuspankus Kayrakuna qayanakurqusqaku: kimsa punchawmantam yarqapa patanman lluqsisunchik, Atuq asuykamuwaptinchikñataqmi yakuman pawaykusun kaynata qapariykachastin: ‘karrr’, ‘karrr’, ‘karrr’, nistin.

Chay punchaw chayarqamuptinsi Kayra ¡challpuq! yakuman pawaykun, ‘karrr’, ‘karrr’, ‘karrr’ qapariykachastin.

Kayta qawaspas Atuqpas kallpayta qallakuykun.

Qallunpas warkurayasqañas manaña samarispan Atuqqa kallpallan Kayrata llalliyta munaspan. Qunqaymantas sunqun sinchi pun punyasqanta musyarqun. Manaña kallpay atipaspas papa costal hina pampaman wichiykukun. Wañuy patanpiñas Atuqllaqa qawaykukun.

Upa Atuqqa huk Kayrallawan kallpasqanta umanchasqa. Kayrakunañataqsi Atuq aypamunanpaqña kachkaptinsi huk hukmanta yakuman pawaykuqku.

Rimanakusqankuman hina Atuqqa huk karu karu wayquman yachaq ripukun. Kaynatam willakunku.

Unay pachas Atuq unqusqa sunqu hampiqman chayanankama. Chayraykus Atuqqa kunan punchawkama simi kichasqa qallun warkurayasqa kallpaykachan.

ADAPTACION DE PUBLICACION ASOCIACION PACHA HUÑUY

Kunturchamanta

Huk punchawsi, mana rupaywanpas chulluy atiq ritipa yaqa waqtanpi hinaña iskay kunturkuna hanay hanay qaqa tuqupi tapata ruwasqaku, chaypi runtunanpaq.

            

Huk kutiñataqsi llamankuta, alpakankunatawan michiqkuna qatisqaku, hinaptinsi qunqayllamanta huk mama kuturta rikusqaku, chakisqa quchamanta challwata apaykukuspa pawasqanta qawanku.

            

Chaysi michiqkunaqa rumiwan panayta qallarisqaku, mancharikuspa challwata kachaykamunanpaq, nispanku.  Mama kunturñataqsi mancharikuspa kachaykusqa challwa apasqanta, hinaspam tapanpi mallqu wawanman mana imatapas apaspa, kutisqa.

Chay mallqu wawantaqsi yapa yapamanta qaparisqa yarqaymanta, siminta hanllarispa hanayman uqarisqa. Mamantaq llakikuymanta rapranwan kuyaykuspa wawanta nisqa:  - ¡Suyachaykuy, mikuchisqaykim!, nispa.

Wawan yarqaypi kaptinsi, mama kunturqa kaqmanta mikuna maskaq lluqsisqa, rapracharikuspataqsi qaparispan wañusqa uywa maskaq pawasqa.

Chay chisinkuytaña kutimusqa huk hatun challwata apaykukuspa, pisipasqallaña kutimusqa.  Muyuriqninta qawakustin, runakunamanta pakakuspa, mana pi runatapas rikuspan, tapanman kusisqallaña tiyaykusqa.

Wawantaq mamanta rikuspa mikunata mañakuspa siminta hanllarisqa pacha.  Chaysi maman kunturqa wawanman mikuchinanpaq uytunmanta kutichisqa.  Chaysi wawanqa sumaqllataña wiñasqa.

Cara de gitana takicha runasiminchikpi

pedida de mano ( Warmi urquy)

Warmi Urquy (Pedida de mano)

(Tradición)
Llaqtaypiqa kimsa kutitam rimapakuq puririna, chay sipaspa taytamamanpa wasinta purina. Qari wawayuqqa nisyutam ñakarin.
Ñawpaqta ramariq purina, chiqapunichus manachus, chayta yachaqraq purina. Chaypaq kukata, tantata, aychata, qallparata apana, chay qallparaqa huk nakasqam, mana qara chutisqa, chunchull urqusqalla, chaymi qallpara nisqa sutin, chayniyuq purina.

Riniku hinaqa, nisyu mana munakuq churakun, chay warmi churiyuq taytamamankuna, ayllunkunapas. Qariwawayuq taytamamantaqa lliwta llaqtaypiqa ñakarichinku.

Hinaspa chaymantaqa uyanakunku, allinta rimaykunku, haykaqsi urqunanku chaykunata. Chaymataqa huk kutita purinallataq, chaytaqa kancha qipakunapi sayarparichikunku, mana utqaytachu uyarinakamunku, tutam chaytaqa purina, mana punchawchuqa.Wakin tutaqa riki manam vela kanchu, tutayaqmi nikamunku.

Chayraykum qari taytamamanqa uyarayanña, velantin, fosforontin purina.
Ñuqapa velayqa kachkanmi, kaypi fosforoypas kachkan, nispa chiqanta hapiykachina. Chaypi uyanakunku haykaqsi urqunqanku chaykunata, chaypi qullqitaqa apana, mana qara makillayuqchu purina.

Qipa kutipiqa, yachasqallaña chayqa, urquqllaña purina, chaypiqa achkata qullqitaqa churakuna: cervezata, upyanakunata, frutakunata, imaymana apana. Qipipi, caballopi, asnopi chaytaqa qipichiniku. Chaypiqa ñawpaqta, qunqurichinku qarita, warmitawan, qarita maqanku, waqtanku. Qariqa chaskikullan, chaypaqchá warmi churinta munan riki.

Tapurinku: Allintachu tiyanki, nispa. Mana allin tiyanki hinaqa guardiayawan wanachisqayki nispa niykunku. Warmitaqa tapunku: Pachayki kanchu, awayta yachankichu, allintachu waykukunki nispa. Qalata pachanta huñuykapunku, chayta churapunku qipinman. Mana churapuptinku hinaqa, mana allinchu. Manam taytamamanpa wasinpiqa imapas qipananchu.

Hinaspa pacha paqariykama urqupunku, warmitaqa pusapunku, apakapunku. Chay pasaymantaqa, qariq wasinman chayachinku, chay warmi urqusqataqa. Chaypiqa waykuchinku, llama kunkankunata, uqa kunkankunata quykunku, imaynatas kuchunqa nispa, chay warmi atinchus manachus chaypaq.

Qaritapas suegronqa qiwata rutuchimun, hatun rumikunata tanqachimun, kanchakunata ruwachin, imaymanata ruwachin. Mana atiptin hinaqa nin:
Imataq kay micha qari, wischupuy aswan nin. Chaynam chay ñuqaykupa kaqpiqa warmi urquyqa.

Runasimipi rimaykusun

Saludar, presentarse, preguntar una dirección cuando vas de compras... Runasimipi rimaykusun es un texto orientador para entender y hacerse entender en una conversación. Escrito para las personas que deseen conversar en cualquiera de los tres idiomas para las que está diseñado.

Runasimipi rimaykusun ha sido elaborada para que encuentres la frase exacta en el momento exacto; cuando viajes, por motivos de trabajo o diversos contextos. Al final encontrarás un amplio vocabulario.

Pedidos: 
telf: 996 394 284 
runasimiy@gmail.com

Adverbios quechua 1

CUENTO QUECHUA